Wat is eenzaamheid?

Eenzaamheid gaat samen met kenmerken als negatieve gevoelens van leegte, verdriet, angst en zinloosheid en met lichamelijke of psychische klachten.

Persoonlijke ervaring

Eenzaamheid is een persoonlijke ervaring. De één heeft meer betekenisvolle relaties of een groter sociaal netwerk nodig dan de ander. Anderen kunnen moeilijk van buitenaf zien of je je eenzaam voelt. Zij zien lang niet altijd dat je ontevreden bent over je contact met je partner, vrienden, familie of andere mensen. Dat je het moeilijk vindt om relaties te verbeteren. Of zelfs de moed hebt opgegeven. Dit maakt eenzaamheid zo moeilijk in te schatten. Het is iets wat je alleen zelf kunt voelen.

Definitie

“Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Het kan zijn dat het aantal contacten dat men heeft met andere mensen geringer is dan men wenst. Het kan ook zijn dat de kwaliteit van de gerealiseerde relaties achterblijft bij de wensen.” Prof. De Jong Gierveld

Eenzaamheid is van alle leeftijden

1 op de 7 Nederlanders voelt zich sterk eenzaam. Eenzaamheid is van alle leeftijden en komt voor onder alle lagen van de bevolking. Al loopt de één meer risico op eenzaamheid dan de ander, iedereen kan op een moment in zijn leven met eenzaamheid geconfronteerd worden. Bijvoorbeeld door verlies van een dierbare, echtscheiding, ernstig gezondheidsverlies maar ook door veranderingen als verhuizing en ontslag. 

Wanneer is eenzaamheid een probleem?

Eenzaamheid is óók iets wat bij het leven hoort. Iedereen voelt zich wel eens eenzaam. In veel gevallen verdwijnt dat eenzame gevoel vanzelf als je weer beter in je vel zit. Eenzaamheid is vooral een probleem voor mensen die het sterk of langdurig voelen. Anders gezegd: als eenzaamheid je ongelukkig maakt of het belemmert je in je dagelijkse functioneren, kan een negatieve spiraal ontstaan, waardoor klachten zich opstapelen.

Gezondheid

Sociale relaties met andere mensen zoals familieleden, vrienden en kennissen zijn belangrijke ‘hulpbronnen’ in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld voor praktische of mentale steun als het even niet zelf lukt. Maar sociale contacten dragen ook bij aan je gezondheid en het gevoel van een zinvol leven. De vergelijking wordt weleens gemaakt dat geen of een erg klein sociaal netwerk even slecht is voor de gezondheid als het roken van vijftien sigaretten per dag. Lees over de gevolgen van eenzaamheid.

Voorkomen

Natuurlijk geldt dit niet voor iedereen die zich eenzaam voelt. Bovendien kan eenzaamheid zich heel erg of een klein beetje voordoen. Maar ook als je eenzaamheid niet zo sterk voelt, is het belangrijk preventief stappen te ondernemen. Zie het als ‘trek’, een licht signaal dat er iets niet in orde is. Het is dan goed iets te eten voor je echt honger hebt.

Sociale en emotionele eenzaamheid

Er bestaan verschillende soorten eenzaamheid. Afhankelijk van het ervaren gemis wordt gesproken van emotionele of sociale eenzaamheid. Soms komt het tegelijk voor.

Emotionele eenzaamheid

Emotionele eenzaamheid treedt op als iemand een hechte, intieme band mist met één of meerdere personen. Meestal gaat het om de levenspartner. Er is een emotionele behoefte.

Sociale eenzaamheid

Sociale eenzaamheid draait om minder contact hebben met andere mensen dan je wenst. Denk aan het missen van vrienden, kennissen of collega’s. Het sociaal netwerk schiet tekort. Er is een sociale behoefte.

Dit onderscheid is niet alleen theoretisch. Het vertelt je waar je aan moet werken om je minder eenzaam te voelen. Is dat de ‘kwaliteit’ van je relatie(s) of het aantal contacten dat je hebt?

Existentiële eenzaamheid

Heb je wel eens de term ‘existentiële eenzaamheid’ gehoord? Bij existentiële eenzaamheid gaat het niet over je sociale contacten, maar over zingeving. Denk aan een verloren en leeg gevoel, een gevoel van zinloosheid en doelloosheid. Een makkelijke omschrijving bestaat niet. Erover praten kan bijvoorbeeld bij Centrum voor levensvragen of de Luisterlijn.

Niet hetzelfde als alleen zijn

Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn – het kan wel samenvallen. Wanneer iemand geen of nauwelijks sociale contacten heeft, spreken we van sociaal isolement.

Zelf mee aan de slag gaan

Het is belangrijk om er zelf mee aan de slag te gaan. Lees wat je tegen eenzaamheidsgevoelens kan doen.