“Beter omgaan met verlies en dood kan eenzaamheid verminderen”

Bij een grote levensgebeurtenis als verlies van een dierbare ligt eenzaamheid op de loer. Maar “door ouder worden, ziek zijn en sterven te omarmen en bespreekbaar te maken, kunnen we onze onderlinge verbondenheid vergroten”, zegt Manu Keirse, een gerenommeerd klinisch psycholoog en deskundige op het gebied van rouw en verlies. In zijn lezing op de netwerkconferentie Landelijke opening Week tegen Eenzaamheid 27 september in Utrecht geeft hij tips hoe beter omgaan met de laatste levensfase voor verbondenheid kan zorgen, en zo voor minder eenzaamheid.

“Ouder worden en sterven zijn vaak als besmettelijke ziekten bestempeld, iets waar we liever niet aan denken. Maar de fundamentele levenservaringen van verlies en sterfte kunnen zowel eenzaamheid als verbondenheid betekenen, afhankelijk van onze kennis en vaardigheid om ermee om te gaan. Het is juist deze kennis en vaardigheid die eenzaamheid kunnen bestrijden.”

Uitgesteld tot op latere leeftijd

“We moeten sterven en ouder worden herwaarderen als onlosmakelijke onderdelen van het menselijk bestaan. In onze moderne samenleving zijn sterven en rouwen onderwerpen die we hebben weggestopt. Het wordt medisch gemaakt en uitgesteld tot op latere leeftijd. Onze voorouders begrepen wat sterven was en hoe het was om aan het sterfbed van dierbaren te zitten. Tegenwoordig ervaren velen van ons pas voor het eerst het verlies van ouders op latere leeftijd, wat veel emoties oproept.”

Bron van verbondenheid

“Een inspirerend voorbeeld van hoe verbondenheid na de dood kan blijven bestaan, is het verhaal van Veerle. Zij kreeg kanker toen ze in de veertig was. Haar levensverwachting was beperkt, maar in plaats van alleen maar te vechten om te overleven, besteedde ze haar tijd aan het vastleggen van herinneringen en verhalen voor haar gezin. Ze schreef over toekomstige gebeurtenissen en bewaarde deze in dozen voor haar man en kinderen. Na haar overlijden tien maanden later liet ze een schat aan herinneringen achter. Haar gezin kon blijven vertellen over de mooie momenten die ze hadden gedeeld, en de dozen waren een bron van verbondenheid. Deze tastbare herinneringen hielden eenzaamheid op afstand.”

“Het bestrijden van eenzaamheid begint bij kinderen, zoals mijn kleinkind opmerkte. Met je kinderen kennis delen over de dood en samen herinneringen aan dierbaren koesteren, zijn sleutels tot verbondenheid. Er zijn vier essentiële elementen om deze verbondenheid tussen generaties te creëren: luisteren, correcte informatie geven, warmte en veiligheid bieden, en herinneringen levendig houden.”

Nalatenschap in herinneringen en verhalen

“Onze nalatenschap wordt niet gegraveerd in stenen monumenten, maar in de herinneringen en verhalen die we delen met onze dierbaren. Door ouder worden, ziek zijn en sterven te omarmen en bespreekbaar te maken, kunnen we onze onderlinge verbondenheid vergroten. Ze zijn net zozeer een onderdeel van het leven als geboorte en groei en verdienen dezelfde zorg en aandacht. Door meer met elkaar verbonden te zijn, kunnen we een sterkere en menselijkere samenleving opbouwen.”